Wie is Banksy? Het spoor volgen van een kunstspook
Banksy is een van de grootste attracties van de hedendaagse kunst. De Britse straatkunstenaar betovert publiek over de hele wereld met zijn graffitikunst en laat zijn artistieke sporen na in talloze landen. Maar wie is Banksy eigenlijk?
Zijn handelsmerk en een belangrijke factor in zijn succes is zijn anonimiteit. Al meer dan 20 jaar vraagt de kunstwereld zich af wie er achter het pseudoniem schuilgaat. In ieder geval kan Banksy het best worden gezien als een eenmanskunstproject.
Zijn concept combineert een mix van straatkunst met een eenvoudige maar opvallende beeldtaal, guerrillatactieken, politieke boodschappen en een afwijzing van de kunstmarkt. Dit fascineert en polariseert het publiek in gelijke mate. Het staat echter buiten kijf dat zijn werk de schilderkunst van de 21e eeuw aanzienlijk heeft beïnvloed en veel navolgers heeft geïnspireerd.
Banksy's carrière begon rond het jaar 2000
Gezien Banksy's aanhoudend geheime identiteit is er ook geen bevestigde informatie over zijn biografie of artistieke ontwikkeling. Er wordt gezegd dat hij in 1973 of 1974 werd geboren in Bristol, waar hij opgroeide. Hij zou daar de graffitikunst hebben geleerd en zijn carrière als straatartiest zijn begonnen. Verder is er weinig over hem bekend.
De vraag "Wie is Banksy?" kan eigenlijk alleen beantwoord worden aan de hand van zijn artistieke activiteiten. Het kunstspook Banksy kwam voor het eerst onder de aandacht rond de millenniumwisseling. Al in 1999 zou hij zijn werken hebben getoond in zelf georganiseerde tentoonstellingen. In het begin van de jaren 2000 begon hij naam te maken met zijn graffiti en stencilwerk.
In de loop der jaren verschenen zijn iconische werken op openbare gebouwen in verschillende landen over de hele wereld. Tegelijkertijd nam hij af en toe deel aan stedelijke kunsttentoonstellingen. Soms smokkelde hij zijn schilderijen en grafiek ongeautoriseerd naar tentoonstellingen van andere kunstenaars. Zo vonden zijn werken hun weg naar onder andere het MoMA in New York, de Tate Modern in Londen en het Louvre in Parijs. Vandaag de dag zouden dergelijke semi-legale methodes waarschijnlijk niet meer nodig zijn.
| Banksy is een van de grootste sterren van de hedendaagse kunst. Verhalen over Banksy's identiteit, zijn werken en zijn kunstacties halen altijd de krantenkoppen. Op veilingen lopen de opbrengsten van zijn kunstwerken inmiddels in de miljoenen. |
Zijn projecten variëren van graffiti tot grote kunstacties
Banksy legde de basis voor zijn carrière met straatkunst. Al vele jaren laat hij zijn graffiti achter op huizenmuren, muurschilderingen, deuren en garages met behulp van spuitbussen en zelfgemaakte stencils. Hij verwerkt vaak de directe omgeving en ruimtelijke omstandigheden in zijn werk.
In de loop der jaren heeft hij zijn reeks artistieke expressievormen echter aanzienlijk uitgebreid. Zijn portfolio omvat nu ook werken op canvas, prints en installaties.
Banksy's beeldtaal is vaak rechttoe rechtaan en heel direct. De meeste van zijn werken zijn gebaseerd op heel weinig visuele elementen, zoals in
- "Meisje met ballon",
- "Bloemenwerper", of
- "Aanhouden en fouilleren".
Voor zijn werken maakt hij vaak gebruik van bekende motieven en beelden, die hij soms meer en soms minder verandert.
Naast zijn graffiti, schilderijen en grafiek heeft hij de afgelopen jaren ook herhaaldelijk de aandacht getrokken met politieke en maatschappijkritische kunstprojecten. In 2015 waren dat onder andere "Dismaland", een parodie op pretparken, en het "Walled Off Hotel" in Bethlehem, dat kritiek levert op de Britse invloed in het Palestijnse conflict. Hij werkte ook als regisseur, bijvoorbeeld aan de inmiddels legendarische en voor een Oscar genomineerde film "Exit Through the Gift Shop".
Het werk van Banksy: Stedelijke kunst met een houding
Banksy wil zeker entertainen, maar hij ziet zichzelf ook als een kunstenaar die een boodschap wil overbrengen. Veel van zijn werken bevatten subtiel of openlijk uitspraken en berichten over actuele gebeurtenissen in de politiek en maatschappij.
Naast zijn kunstwerken is hij ook politiek actief en betrokken bij sociale projecten. Hij steunt bijvoorbeeld Greenpeace en financierde een schip voor de NGO "Sea-Watch" om vluchtelingen in de Middellandse Zee te redden. Hij veilde ook een drieluik voor een Palestijns ziekenhuis en doneerde de opbrengst van ongeveer 2,5 miljoen euro.
Een consistent thema in Banksy's artistieke concept is zijn kritiek op de mechanismen van de kunstmarkt. Zijn anonimiteit speelt hierbij een cruciale rol en voorkomt de wijdverbreide persoonlijkheidscultus en neiging tot zelfpromotie in de kunstwereld.
Banksy hanteert ook een andere aanpak op veel andere gebieden van de kunstwereld. Hij werkt bijvoorbeeld niet met gevestigde galeries voor de marketing van zijn werken. In plaats daarvan richtte hij het "Pest Control Office" op - een agentschap dat zijn "papierwerk" afhandelt. Hier - en alleen hier - kunnen kopers zijn werken authentiseren, in contact komen met de kunstenaar en af en toe zelfs een kunstwerk kopen.
| Banksy heeft een andere houding ten opzichte van auteursrecht dan de meeste kunstenaars. "Auteursrecht is voor losers", zei hij ooit. Trouw aan deze geest spuit hij in openbare ruimtes, zodat iedereen toegang heeft tot zijn kunst. |
Banksy weigert ook deel te nemen aan tentoonstellingen waar entreegeld voor wordt gevraagd.
Wie is Banksy? Drie theorieën over Banksy's identiteit
Maar het echte meesterwerk van Banksy is misschien wel het feit dat hij zijn identiteit zoveel jaren geheim heeft weten te houden. Er is heel weinig bewijs dat Banksy een privépersoon is. Er is geen bevestigde naam of foto van hem.
De meest betrouwbare informatie tot nu toe komt uit een interview uit 2003, waarin hij zijn voornaam "Robbie" zou hebben onthuld. In een ander opgenomen gesprek uit 2005 is Banksy's stem te horen. Hij is naar verluidt een paar keer gespot tijdens zijn spuit- en kunstcampagnes - maar altijd gemaskerd of vermomd.
Er is dus nog steeds geen definitieve informatie over de identiteit van Banksy. Dit heeft geleid tot veel speculaties over wie er achter de naam Banksy zou kunnen zitten. In de afgelopen jaren waren drie speculaties het meest hardnekkig.
Banksy's echte naam is naar verluidt Robin Gunningham
Robin Gunningham woont in Bristol en maakte pas in 2008 zijn opwachting in de kunstwereld. Dat jaar startte de Britse krant "The Mail on Sunday" een gerucht dat Gunningham Banksy was.
De tabloid haalde een foto aan waarop Gunningham te zien zou zijn. Op de achtergrond waren sjablonen in Banksy's stijl te herkennen. Bovendien wijst de voornaam "Robin" op Banksy's vermeende echte naam, die hij noemde in een interview in 2003.
Sindsdien is Gunningham een van de meest genoemde kandidaten voor de "echte" Banksy - hoewel zonder enig zeker bewijs. Gunningham zelf heeft niets gezegd over de speculaties.
Wie zit er achter Banksy? Robert Del Naja zou de "echte" identiteit zijn
In 2016 stelde een journalist een andere naam voor die de echte identiteit van Banksy zou zijn: Robert Del Naja. Del Naja is een van de medeoprichters van de wereldwijd succesvolle trip-hop band "Massive Attack". Hij zou de ware identiteit van Banksy kunnen zijn, want hij komt ook uit Bristol en heeft wortels in de graffitiscene.
De belangrijkste aanwijzing is echter het feit dat werken van Banksy vaak verschenen op locaties waar Massive Attack had opgetreden. Zijn voornaam Robert past ook in de puzzel.
Del Naja ontkende de geruchten echter kort nadat ze opdoken. De berichten stapelen zich nu op dat deze aanwijzing waarschijnlijk onjuist is.
De geruchten over Banksy's identiteit blijven aanhouden
Naast Robin Gunningham en Robert Del Naja zijn er verschillende andere namen voorgesteld. In 2019 werd gespeculeerd dat Jamie Hewlett wel eens Banksy zou kunnen zijn.
Hewlett is een Britse striptekenaar die in 1998 samen met Damon Albarn de band "Gorillaz" oprichtte. Hewlett is verbonden aan het "Pest Control Office", Banksy's enige officiële marketingbureau. Bovendien verschijnen sommige stencils van Banksy in een Gorillaz-video en zou hij een albumhoes hebben ontworpen.
Een andere theorie suggereert dat Banksy eigenlijk Neil Buchanan is. Buchanan presenteerde het kinderprogramma "Art Attack" op Disney Channel in de jaren 90, waarin kinderen kunstwerken maakten van alledaagse voorwerpen. Buchanan was ook muzikant en was naar verluidt in steden waar Banksy's werken verschenen op hetzelfde moment.
Er wordt zelfs gespeculeerd dat Banksy niet één persoon is, maar een collectief van wel zeven kunstenaars. Uiteindelijk zijn al deze theorieën gebaseerd op indirect bewijs en moeten ze nog bewezen worden. Het lijkt waarschijnlijk dat de speculaties rond Banksy's identiteit nog wel even zullen doorgaan.
Waarom blijft Banksy anoniem?
Banksy's anonimiteit is ongetwijfeld een belangrijke pijler van zijn populariteit. Zoals vaak het geval is in de kunstwereld, kan het grote succes van Banksy grotendeels worden toegeschreven aan psychologie.
Het idee van een spook dat 's nachts door de huizen sluipt en illegale muurschilderingen achterlaat, oefent een grote fascinatie uit. Het publiek houdt van het verstoppertje spelen en het mysterie rond zijn ware identiteit. Bijna iedereen heeft zijn eigen theorie over wie Banksy zou kunnen zijn. Dus als je een werk van Banksy koopt, koop je altijd een fragment van de mythe.
Daarnaast is er de altijd aanwezige mogelijkheid dat hij zijn activiteiten staakt en in de obscuriteit verdwijnt. Als Banksy's identiteit bekend zou worden, zou hij veel riskeren. Hij zou zijn mysterieuze aura verliezen en slechts een van de vele kunstenaars worden. Dit zou hoogstwaarschijnlijk de publieke interesse in zijn persoonlijkheid en, bij uitbreiding, zijn kunst verminderen.
Last but not least beschermt Banksy's anonimiteit hem ook tegen vervolging, omdat hij formeel een strafbaar feit pleegt elke keer dat hij een muur beschildert.
Incognito werken heeft echter een keerzijde, wat Banksy er al toe aanzette om zijn werkstijl te veranderen. Na talloze pogingen tot vervalsing richtte hij het "Pest Control Office" op, waar kopers de echtheid van zijn werken kunnen verifiëren.
Het belangrijkste is echter dat de diefstal van zijn werken vaak het nieuws haalt. Zo werd bijvoorbeeld de deur van de Parijse nachtclub "Bataclan" gestolen. In 2014 hadden islamisten de club aangevallen en Banksy had er een schilderij achtergelaten ter nagedachtenis aan de slachtoffers.
In andere gevallen zijn zijn werken met grof geweld uit muren gebroken of gezaagd. Dit heeft Banksy ertoe aangezet om meer oppervlakken voor zijn muurschilderingen te kiezen die moeilijk te verwijderen zijn. Bovendien blijven vindingrijke ondernemers zijn naam uitbuiten om geld te verdienen. Wereldwijd worden er ongeautoriseerde tentoonstellingen gehouden met reproducties van Banksy's kunst.
| Ben je geïnteresseerd in moderne kunstenaars? Bekijk dan een andere blogpost waarin we je kennis laten maken met tien andere hedendaagse schilders die je moet kennen. Nu lezen! |
Het concept van werken onder een pseudoniem is niet nieuw in de wereld van kunst en cultuur. Banksy heeft dit principe overgenomen en doet zijn uiterste best om het verstoppertje spelen zo lang mogelijk vol te houden. De vraag "Wie is Banksy?" zal de kunstwereld waarschijnlijk nog wel een tijdje bezig houden.
Niet alleen Banksy profiteert van zijn anonimiteit. Kunstverzamelaars en investeerders die grote sommen hebben uitgegeven aan zijn werken hebben er ook belang bij dat hij niet wordt herkend. Zolang Banksy alleen als schim bestaat, behoudt de kunstwereld een van zijn meest interessante - en niet in de laatste plaats financieel lucratieve - figuren.